PR Horta Apresia  JSMP Nia Servisu  kontinua servisu ho independente

Reportajen: Jacinto Amaral Soare

Prezidente Repúblika José Ramos Horta apresia ho Programa Monitorizasaun Sistema Judisiál (JSMP- sigla Inglés) nia servisu durante ne’e, no PR mós husu atu JSMP kontinua servisu nu’udar instituisaun ne’ebé independente atu halo monitorizasaun ba órgaun judisiál iha Timor-Leste. Lia hirak ne’e PR Horta hato’o ba jornalista Rádio Rakambia, bainhira halo vizita ba JSMP iha Kolmera Dili (14/09/2022).

“JSMP Servisu di’ak tinan sira nia laran rekursu ke la barak klaru ke nu’udar instituisaun ida independente laiha meiu finanseiru, hare fatin ne’e modestu, simples portantu buka meius reforsa sira atu halo sira nia knaar ho di’ak, hare tau matan ba sira independente podér judisiáriu nian para labele podér judisiál nian sai politizadu, kuandu podér judisiáriu politizadu ita lakon, hanesan mós kuandu polísia, forsa armada sai politizadu ne ita lakon, Primeira vez ha’u mai tinan lubuk ida nia laran akompaña koñese servisu sira ne’ebé JSMP halo importante halo monitoring ba sistema justisa ne’ebé iha fatin barak ida vítima sira  nian, ida akuzadu nian portantu justisa la’ós de’it parte ida, justisa parte barak, parte testemuña, testemuña bele loos, se lae ema ne’ebé alege krime ruma kontraria nia komete duni krime ne’e, buat sira ne’e signifika saida, investigasaun ne’ebé hahú hosi polísia tenke di’ak ho seriedade, profisionalizmu respeita ema nia dignidade ema nia privasidade la’ós halo hanesan iha akuzasaun oan ruma, informasaun oan ruma ba kedas ho media, televizaun, ho aljema ba kaer kedas ema ne’e iha ministériu ruma nia laran, ne’e ofende ema ne’e nia inosénsia, enkuantu julgamentu la remata, ema ne’e inosente ida, ne’ebé o halo nune’e polísia halo nune’e depois ema ne’e deklara  inosente ida, depois se mak responsabilidade ba ofensa be halo ba nia no nia família kazu danu morál ba ema ne’e,” dehan PR.

PR Horta hatutan tan mekanizmu ne’ebé di’ak ba justisa iha Timor-Leste atu la’o ho di’ak, autoridade sira ne’ebé servisu iha parte justisa tenke servisu ho seriedade no integridade.

“Mekanizmu di’ak mak ne’e primeiru ema ne’ebé kaer justisa, ema ne’ebé kaer ministériu ruma nia kompeténsia, nia iha estudu, nia iha integridade, iha seriedade, doutór ida médiku ida, tenke iha estudu, juiz ida, prokuradór ida tenke iha estudu ne’ebé kle’an, no nia tenke iha seriedade no integridade hahú ho ida no labele politizadu, hanesan médiku ida labele politizadu, emke moras ida la interese ba se de’it, la interese nia etnia nia relijiaun, no juiz ida prokuradór  tenke nune’e, laiha partidu polítiku, ba servisu iha justisa foin sai depois ba kedas governu, ba kedas asesór, tanba ne’e hatudu afinál loos duni uluk nia kuandu prokuradór la’ós independente tanba ne’e mak hetan kedas servisu asesór, ba membru governu ruma, iha rai sira seluk nune’e akontese proibidu ne’e labele, portantu tenke hadi’a ida ne’e atu nune’e hotu hotu bele fiar justisa,” katak PR Horta.

Iha fatin hanesan Diretora JSMP Ana Paula Marcal hato’o nia sentimentu kontente tanba iha istória JSMP nian hahú hosi inísiu harii to ohin loron foin mak iha vizita ofisiál hosi Prezidente Repúblika ida no ba dahuluk.

“Objetivu prezidente repúblika vizita JSMP ne’e atu hare direta serbisu JSMP nian no mós rona ami nia servisu durante ne’e, oinsá no observasaun ba ministériu justisa no mós ohin ami hato’o ba prezidente, ida ne’e hanesan vizita primeira vés mai JSMP nu’udar prezidente repúblika, dezde JSMP harii foin Prezidente Repúblika ida bele mai vizita JSMP, ami fiar katak diskusaun ne’ebé ami ohin ko’alia hamutuk ho prezidente bele kontinua ba futuru,” hateten Diretóra JSMP.

Nia akresenta tan katak pontu lubuk mak ohin sira halo diskusaun hamutuk ho PR no nia fiar katak ba futuru sira sei servisu ho di’ak liu tan.

“Pontu ne’ebé  ami diskute ho prezidente kona ba iha liuliu servisu funsionamentu iha tribunais sira, prokuradór sira, defensoria públiku, tuir saida mak durante ne’e JSMP observa, inklui mós ba iha funsionamentu Parlamentu Nasionál, ne’ebé durante ne’e ami halo monitorizasaun regularmente ba iha setór rua ne’e, no mós ami hato’o ami nia atividade programas foun ida ne’ebé ami harii iha 2020 kona ba asisténsia ne’ebé ami hato’o ba prezidente kona ami nia servisu sira ne’ebé halo durante ne’e, no mós ba vítima sira ne’ebé durante ne’e ami fó asisténsia, saida mak sira presiza, ami hato’o mós ba prezidente,” hateten Diretóra JSMP.

.