Reportajen: Juvita menezes de Deus
Matebian Jose Bernando dé Jesus Soares komete duni kazu konfronta entre husi joven iha área Estadion Audian nian depois PNTL Mai kaptura matebian lori ba sela PNTL iha postu eskuadru Caicoli, Dili, Timor – Leste.(01/09/2022)
Matebian, Jose Bernando de Jesus Soares mate iha sela polisia ho idade 21, husi munisipio Dili postu administrativu Nain Feto suku Santa Cruz matebian akapa ho nia estudu iha deit ensinu segundariu jeral.
Tuir kronolojia maun matebian Castelo Antonio de Jesus soares hateten,”Sei hanoin hela liafuan ida husi polisia ida dehan, imi tuir ona polisia nee buat hotu-hotu diak ona maibe iha 08 horas hau nia tiu lori etu ba dehan o nia alin la iha ona” maun matebian Castelo Antonio de Jesus Soares ba jornalista iha hospital Nasional Guido Valadares iha area mortuario loron, SSesta-Feira.(02-09-2022).
Matebian Jose Bernando dé Jesus Soares nia família la simu nia alin mate fali iha sela postu polisiál tanba la justu.
“Depois too tiha neeba iha 03:00 ama fila fali mai uma sei ba tan tanba alin desde ohin dehan hau tauk los hakarak mama hein hau lai depois mama hein nia too jam 05 no nia tia sei ba hare no fo bee ba hamriik dook hatete hein hau lai hau tauk los ikus ami nia tiu ba nee iha jam 07 ambulansia para tiha iha neeba ona no la fo ema tama arbiru, maibe polisia sira fo hatene jam 08 nee bele lori etu ba fo matebian,hau foin hamoris motor ba, maibe hau nia tiu mai dehan u nia alin la iha ona no derepenti foto iha media viral tiha ona ami mos hakfodak ba lansung” Dehan Castro Antonio.
Maun husi Matebian, Castro Antonio husu hasai tiha brotalismu PNTL. No nia nafatin fo sala ba PNTL sira neebe mak hein Sela.
“Hau hakarak husu deit hau nia alin kuandu la iha ona atu nia mak estraga duni nia aan, sala polisia nafatin, atu polisia mak oho nia mos, sala polisia nafatin, hau hakarak atu hamenus sela brotalismu beikten sira ne’e, hasai tiha balun tanba polisia sira la bele mai hanesan nee, iha neeba fatin sela laos fahi luan, fahi deit kuandu o hakiak wainhira hakilar sei ba hare, neeba nee sela fatin, imi nia fatin imi nia uma nusa mak ema bele mate fali iha laran”Acresenta Castro Antonio.
Presidente 12 Novembro Sr.Grigorio Saldanha sublina katak fatin sela bainhira tama ba sela laran sintu deit la bele lori tama, iha sela maibe tali nee husi neebe?
Presidenti 12 Novembro hateten,” Joven nia aman ema 12 de Novembro nia mos hola parte iha jerasaun 12 de Novembro tanba nee mak hanesan publiku Timor-leste tomak, liu-liu iha Dili hakfodak, triste akontesimentu horseik relasiona ho trajedia nee komite 12 de Novembrov hakarak hatoo ami nia hanoin hanesan tuir mai nee,
1.) Ami komite 12 de Novembro hamutuk ho jerasaun 12 de Novembro sira protesta makaas joven oan neebe mate dadaun, protesta makaas tanba sira nia tempu ne’e atu moris, atu estuda atu ba oin atu troka ami ne’ebe katuas too ona, tempu mate mak halo ami suspeitu hela ami deskonfia hela kondisaun mate nee mak halo ami hein hela deit rezultadu sei mai husi investigasaun ba profundu investigasaun da profisional ho otopsial bele fo rezultadu los, tanba saida mak mate.
2.) Protesta makaas tanba joven ne’e mate iha PNTL nia liman, devia polisia proteje joven sira liu-liu, joven sira primitidu iha sela laran. Ami uluk tama sai kadea hanesan mos kolega sira bara-barak maibe, ita tama sela laran nee Indonesia sira hasai tiha, ita nia sintu, ita nia kamisa mos la bele tama iha laran tanba nee ameasa ita nia vida, tara a’an ou ema seluk bele aproveita oho ita, nusa PNTL ita nian rasik produto povu tomak nia luta inklujivamente, joven inan aman produto husi luta ida naruk no terus naruk mak la kuidadu tanba inplika la iha profisionalismu entaun inplika joven ne’e mate ne’e ita triste los protesta makaas.
3.) Ami hanoin ita hein resultado husi investigasaun profundo otospsial do fundo da profisional maibe ami protesta hela prossesu nia kondisaun oinsa lai, sela nee tuir lolos la iha tali iha laran, ema hare iha evidensia nee hatudu momos hela,joven mate fiu metan naruk los husi leten tun mai kesi iha kakorok,fiu nee husi neebe mai“Grigorio Saldainha hatutan.
Presidente komite 12 de Novembro Grigorio Saldainha iha nia knaar fatin la aseita akontesimentu ba matebian Jose Bernando de Jesus Soares tamba PNTL la iha responsabilidade matebian bele hakotu nia vida iha sela deteinsaun.
“Evidensia ne’e mak hau hakarak hateten, fiu ne’e mai husi neebe, esperensia uluk ami kastigu ne’e fiu hanesan ne’e la iha, ita nia sintu deit la bele tama, fiu ne’e mai husi neebe? fiu ne’e iha nanis kedas entaun polisia halo saida, entaun polisia husik deit fiu sira iha laran ameasa sira nia vida porque ema metide iha ne’eba nee responsabilidade tomak polisia nian, tanba sira seidauk hatene sira nia sala ka la sala, mesmu nia sala mos, sala mak halo nia ba hetan deteinsaun hanesan ne’e ita nia lei la autoriza oho pena hanesan ne’e. Hau sei halo hela surat nota protestu diriji ba Sr.komadante geral, Sr. komisario polisia hodi hato’o nia hanoin konaba kazu ida ne’e, hau hakarak hateten ba Sr. komadante sira no membru PNTL sira, maka servisu iha loron ne’eba ne’e iha munisipio Dili nia quartel nee tenke hetan suspensaun para halo definisaun, tanba saida, tenke investigasaun da kle’an investigasaun profisional para hatene tanba saida mak joven ne’e mate, tanba husi evidensia iha momentu mate ne’e hanesan suspentavel hela ita deskonfia hela kestiona fiu ne’e iha sela deteinsaun.
Presidente komite 12 de Novembro sujere, ba PNTL sira, akontesimentu hanesan nee, labele akontese tan ba munisipio seluk, hamutuk hodi minimisa no kombate ba akontesimentu iha Dili tanba ema hotu-hotu iha direitu hodi antisipa iha tempu demokratizasaun.” Grigorio Saldanha hakotu.
Discussion about this post