Enkontru Avaliasaun Nasional No Revizaun Estratejia Implementasaun Atividade Saude Na Familia

Reprotajen: Robelson Cardoso

Ministeriu da Saude, liu husi diresaun nasional Saude na familia, halo  avaliasaun no revizaun, ba estratejia implementasaun Saude na familia iha teritoriu laran tomak, atividade ne’e hala’o iha Salaun Delta Nova Kuarta Feira,(28-09-2021).

Diretor Nasional Saude na familia Vitor Soares Martins dehan “ Objetivu husi sorumutu ba  atividade Nasional ne’e iha  objetivu rua;

Ida atu halo avaliasaun ba atividade ne’ebe ke hahu husi 2015 ate 29 de setembru 2021,kona ba ninia progressu.

Tamba ohin ita akompanha aprezentasaun husi Sr.Asessor ho tan ultimu de aprezentasaun husi Doutor Noel,ba rezistu Saude elektronik iha Timor-Leste,fo aprezentasaun kona ba familia hira maka tenki ba Nasional Saude na familia ne’ebe distribuisaun to’o iha Postu administrativu sira ne’e halo levantamentu vizita

Objetivu  rua,  atu  halo revizaun   ba iha parte estratejiku   operasional, ba iha diresaun nasional  saude na familiia

Hahu 2015 ita halo atividade vizita domisiliariu,maibe’e sei konsiderasaun la’os diresaun nasional, maibe’e sai hanesan unidade ida, diresaun nasional Saude

Liu husi dekreitu lei  numeru 3/2019 loron 25 de marsu,liu husi estrutura foun Ministeriu ninian rekonhese katak unidade ida ne’e importante teb-tebes, atu liga ba iha kuidadu Saude primaria ninian, entaun sai hanesan diresaun nasional

Ita agora tama ona ba iha 2021, ita falta deit tinan 9 ida hanesan ne’e, ita kompete ona ita nia planu ne’ebe ke ita konsagra ka tau iha planu estratejiku, setor Saude 2012 – 2030

Ho meus ida ne’ebe agora dadauk ita halo,ohin iha inkontru avaliasaun   ho planu revizaun operasional ninian ita nafatin tenta metas sira ne’e, ita tau iha ita nia nia planu estratejiku ita tenta tamba ita halo koreksaun.”hatete Vitor Soares Martins

Diretor Servisu Saude Munisipiu Vikeke Fransisku De Carvalhu hateten “ Agora dadauk ita asesu ba Saude elektronika, Viqueque  ninian liu-liu ba rezistu sira ne’ebe ke doze primeiru ba vasina ninian, ida ne’e lao hela Viqueque dez mil i tall ba primeira doze rezistu tama hotu ona iha sistema ,segundu doze iha kuatru Mill i tall signifika katak Saude na familia ne’e ita lao hela

Entaun ita halo vizita ba kontak tresin, Closed  kontak (Kontaktu besik) ba iha ema ne’ebe fo kontaku besik  ba iha COVID-19 ninian, ne’ebe pozitivu familia sira iha ne’e, ita tau atensaun ita haruka ekipa ida para ba vizita iha ne’eba, hodi halo intervista  ho familia no foti mos sira nia sampel para bele hatene sira nia kondisaun saude oinsa

Iha 2020 ate 2021 ita kontinua hala’o nafatin vizita domisiliariu

 Tamba agora ne’e ita problema hela ho COVID-19, entaun vizita domisiliariu ne’ebe ke ita halo, buat nene importante ita vizita jeral vizita espesifika agora provijoriamente ita lao ne’e mak epidomoligia, ida ne’e ita lori identifika ne’ebe close  kontak (Kontaktu besik) ho COVID-19 , ita bele halo intensaun iha familia ne’e nia laran

Intermus de rekursus sofisiente kontinua halo rekrutamentu, bazeia opakamentu ne’ebe ke servisu Saude munisipiu hatun mai, iha mos problema jeografikamente luan no mos klima, ate agora udan ida ne’e mos difikulta Movimentu ekipa  ba vizita

Ita tenki iha planu ida ne’ebe ke feitu atu nune’e atu hare ita nia rekursus iha postu Saude ida ne’e falta mediku hira,infermeira falta hira  parteira falta hira ka  saude publiku sei falta hira , ida ne’e mak ita tau iha planu ne’e ita rekomenda para mai halo rekrutamentu ida,ba programa saude na familia liu husi rekrutamentu rezimi internal, esforsu ne’ebe Ministeriu Saude liu husi saude munisipiu nia laran, ami esforsu hariku sira ninia saude iha area remotas hotu hotu,

Ami iha suku hamutuk 36, maibe’e iha postu Saude 43 centru Saude 5, iha maternidade 4 iha mos ho internamentu ida, ne’e mak esforsu lori fasilidade Saude ho profesionais Saude,lori ba hakbesik ba komunidade iha area remotas, agora sei ita koalia intermus de demografia ida ne’e,kompetensia husi Ministeriu estatal ninian sira maka halo konta ba dadus demografia ne’e

Husi servisu Saude ami halo deit servi  ba iha komunidade,ne’ebe ke husi estaluku agora hatene katak, ami nia jeografia rua ema hotu hotu hakarak muda ba nia knua,prontu ita halo tuir nafatin

Tuir politika Ministeriu Saude ninian katak kada suku ida hetan postu Saude ida

Provijoriamente  ita iha ne’eba ita sufisiente, maibe’e persija deit atu kompleta deit fasilidade balu ne’ebe ke seidauk kompleta

Iha Viqueque  mediku iha 55, infermeiru iha 90 i tall, parteira iha 46 sira ne’e maka provijoriamente rezistu iha ne’eba, numeru sei aumenta beibeik tamba sei iha rekrutamentu rezimi  entaun ida ne’e ita tenki update nafatin numeru sei aumenta bazeia ba rekrutamentu”katak Fransisco De Carvalho

Iha Fatin hanesan Diretor Saude Munisipiu BauKau Domingos Reinaldo Guterres Esklarese “partisipasaun komunidade iha vasinasaun maioria iha konsiensia rasik ona kontribui ba vasinasaun ida ne’e

Iha lubuk ida mak seidauk bele vasina, ne’e fila fali ba sira nia konsiensia rasik, ita hare ema lubuk ida mak sei fiar nafatin ba iha media sosial hox sira ne’e, tamba ida ne’e maka pessoal Saude ho lideransa sira hotu hotu esforsu oin-sa maka atu sensiabliza nafatin,  ho esforsu tomak husu ba sira para atu bele komprende atu kontribui hola fatin iha vasina ne’e.

Diretor Saude Munisipiu Baucau, Domingos Reinaldo Guterres, koalia mos kona ba kazu mate iha BauKau kelikai,

Iha kelikai iha deit 54 involve sira seluk-seluk ne’e to’o iha 195, ne’e kompostu husi postu administrativu 6  tamba moras komplikadu Kazu, iha kelikai ita hahu halo hela investigasaun, horseik Ministeriu Saude hamutuk ho setores sira selu-seluk, ne’ebe mak iha,  sira ba  iha suku sira hotu ba hare fila fali rekolha fila fali, dadus sira karik sira ne’ebe mate ne’e iha sintomas relavante ho COVID-19 entaun sira mos foti kedas amostra lori mai laboratorium hodi analiza, katak sira ne’e moras ligasaun ho COVID-19 ka lae.

Iha kelikai ema 54 ne’ebe mate ne’e ida deit mak vasina maibe’e foin dala ida.  

Komunidade sira nia partisipasaun depende ba ema ida-idak

Sira balu ne’ebe mak oferese an ba fasilidade Saude karik sira senti moras buat ruma afeita ba sira nia kondisaun sira ba  Fasilidade Saude”katak Domingus Reinaldu Guterres