Reporter: Robelson Cardoso
Governu Australia liu husi nia embaixador iha Timor – Leste oferese vasina astrazeneka mai governu Timor-leste hamutuk 30. 000. Orador iha serimonia hand over ne’e, mak Primeru Ministru Taur Matan Ruak, Xefi Embasador Autralia no Ministra Saude Dra. Odete Maria Freitas Belo. Atividade ne’e hala’o iha SAMES kampung Alor Dili, Timor – Leste. Kuarta Feira (11-08-2021).
Ministra Saude Dra.Odete Maria Freitas Belo iha nia diskursus hateten.” Maske ita hotu hotu hatene katak ita simu ona ho tipu ne’ebe diferente ita adminstra hela iha ita nia rai. Ita iha vasina astrazeneka ho sinovax, ne’ebe mak ita alista iha ne’e, ita simu ona 577.785.000 dozes, no ita administra 400.000 i tall dozes ba ita nia komunidade, husi 577.785.000 mil dozes ne’ebe mak iha ,inklui ona rihun tolu nolu (30.000) ne’ebe mak ohin ita atu hala’o ita nia termu de entrega husi Australia mai Timor-leste. La’os vasina deit maibe’e sona ho ninia konsomida sira,mai ho ekipamentus Saude ne’e para atu bele administra ita nia vasina,ba ita nia komunidade.
Hare mos ba iha seringa ne’ebe mak ita hetan, ita hare deit maibe’e iha primeiru tempu ne’ebe maka hahu atu luta, virus COVID-19 ida ne’e, husi Governu Australia, no mos embaisador sira ne’ebe mak iha ita nia rai, sira mos hato’o ona ba ita, fornese no apoiu ona ba ita material sira ne’ebe mak ita uza hodi kontra COVID-19, ne’e mak hanesan maskra hand sanitaizer, ropa sira ne’ebe mak ita uza ba iha, mediku sira no mos ita nia pessoal Saude sira uza, no mos sira ba halo dezenfekta ba iha pontu de entrada sira, sasan sira ne’e ita sosa maibe’e apoiu lubuk ida mos ita hetan husi ita nia parseiru sira, husi ita nia embaisador sira ne’ebe mak luta hamutuk ho sira nia nasaun atu haruka sasan sira ne’e mai ita. Sasan sira ne’ebe mak ita simu, nafatin tau iha armazen SAMES ne’e,inklui vasina aimoruk rutina sira ne’ebe ba ita nia komunidade,ita tau iha armazen ida ne’e.
Felizmente tinan hira liu ba,ita halo dunik armazen tolu, armazen rezional ida iha Baukau ida iha Ainaru ne’e ita uza no utiliza ona, nafatin ho apoiu ita nia parseiru sira, situasaun COVID-19 ne’e ita koko hadia kompleta liu tan armazen sira ne’ebe, agora dadauk iha nivel rezional, armazen rezional ida iha Maliana, sei iha faze konstrusaun, espera katak konstrusaun ida ne’e hotu lalais kleur teb-tebes, kuaze tinan ida maibe’e ho COVID-19 husu ba kompahia kopera nafatin atu bele finalza konstrusaun, atu nune’e ita nia sasan ekipamentu material sira ne’ebe mak tau iha ne’e, ita mos tau iha armazen rezional nian ne’e para bele ona hadak ita nia pessoal Saude sira lapersija mai to iha Dili hodi foti sira nia aimoruk,no konsomida sira bele ba foti iha armazen rezional ne’ebe mak ita estabelese ona.
Ba iha REOA sira mos iha apoiu, husi sira nia parseiru sira, maibe’e sira mos iha akordu ho SAMES atu bele hetan aimoruk, maibe’e ba sasan sira ne’ebe hanesan vasina no mos material COVID-19 nian,ita nafatin fornese ba sira. Orsamentu COVID-19 nian ita aloka ba sira atu bele kompras aimoruk ruma no mos atu bele halo konstrusaun ruma, sira bele halo maibe’e SAMES nafatin konta ho sira katak sira la’os ketak ho ita nesesidade ba aimoruk no mos konsomida sira persija nafatin liu husi armazen ida ne’e.”
Iha fatin hanesan Primeiru Ministru Taur Matan Ruak fo agradesimentu espesialmente ba qovernu Australia no parseiru sira hotu
“Australia garante ita Timor 1.5.000 ate tinan ne’e remata, ho kontribuisaun pais sira seluk fo Covax hanesan Portugal Japaun Nova Zelandia,no pais sira seluk ne’ebe laran kamanek kontinua fo ba Timor bele ajuda minimiza iha vida populasaun Timor-leste,no lahaluha fo mos agradesimentu ba OMS parseiru ida importante los desde primeiru momentu la’os deit iha Timor-leste maibe’e iha mundu tomak,bele haforsa parseiru ida ne’e, servisu hamumutuk hodi minimiza risku ba sidadaun sira. No mos reprezentante UNICEF ne’ebe ajuda transporta,no sosa no hetan aimoruk vasina hodi apoiu mai Timor-leste ne’ebe infrenta situasaun ida ne’e.
Iha ne’e ba oin governu hakarak responsabliza sidadaun sira ne’ebe lasimu vasina, ba sira nia vida rasik governu sei ezizi funsionariu publiku sira hotu atu simu vasina ne’e, iha pais balu komesa halo ona ita Timor-leste sei ezizi ida ne’e.
Iha Estadus Unidus impreza sira bele halo ona servisu kuandu simu ona vasina. Ida ne’ebe mak laiha vasina hasai nia husi servisu, no ita nia sidadaun sira labele abitu ou ezizi governu deit akuza governu, mais sira rasik komesa senti tuir moto Saude nian katak “HAU NIA SAUDE IHA HAU NIA LIMAN RASIK”
No aproveita oportunidade ida ne’e, Ita agradese ba Komisaun Inministerial ba ita bo’ot sira nia esforsu kampanha sensiiblizasaun iha Timor laran tomak, hodi sensibliza ita ninia sidadaun tomak hodi fiar ema sira ne’ebe hakarak sira nia diak i la’os fiar sira ne’ebe hakarak sira nia at.”
Iha eventu hand over ne’e Embaixador Australia fo parabens ba governu Timor-leste.
“Ami nia esforsu tomak hodi fornese vasina mai Timor-leste, iha rai laran lao ho diak kontenti tebes ohin ita marka prezensa iha ne’e, hodi simu tan vasina astrazeneka husi Australia ho montante total rihun Tolu Nolu (30. 000), fulan oin tan mai, ita sei simu tan rihin Lima (5000) husi Australia, ho kontribuisaun sira ne’e, Australia sei oferese 1070 resin mai Timor-leste.
Discussion about this post