Funsionariu publiku ne’e hasai ran kompleitu hodi bele detekta moras kroniku balun karik iha. Atividade ne’e hala’o iha sentru Saude Farmoza, Dili, Timor – Leste.(05/07/2021). Photo by: Obet
By: Robelson Cardoso
Seremonia lansamentu nasional ba loron funsaun publiku tinan ida ne’e, iha mos atividade chekup (konsulta moras) ho tema “Moris saudavel “ ne’ebe halo husi Ministeriu da Saude (MS) tuir planu MS ba atividade refere, sei implementa iha sentru Saude teritoriu laran tomak, iha loron nasional Saude tuir mai. Atividade ne’e hala’o iha sentru Saude Farmoza Dili Segunda feira (05-07-2021).
Ministra Saude Odete Maria Freitas Belo iha nia deskursus hateten.loron ne’ebe importante ba ita funsionario no ajentes administrasaun publika sai hanesan iventu simboliku hodi loke dalan ba atividade importante konsulta moras kroniku ba Komisaun organizadora prepara ba loron Nasional funsaun publika iha tinan 2021.
“Ita hakarak loke tan loron nasional funsaun publiku iha sentru Saude tam-ba tinan ida ne’e Ministeriu Saude sai hanesan instituisaun ne’ebe responsavel atu organiza selebrasaun loron nasional funsaun publiku nian ho tema selebrasaun tinan ida ne’e, foka liu ba “ema moris saudavel” liu-liu funsionariu publiku ne’ebe ita hakarak sai ezemplu ba ema seluk hodi tau saude iha ema idak-idak nia liman. Tam-ba tema ba tinan ida ne’e fokus importansia ba vasinasaun luta hasoru pandemia Covid-19, hanesan dalan ida ba ita hotu atu fila fali ba normalidade vasinasaun kontra Covid-19 sai prioridade iha ita nia nasaun no mos ba nasaun hotu hotu iha mundu hodi kombate.
Ita hahu selebrasaun loron nasional funsaun publiku nian, iha sentru Saude hodi simu hanesan simblu suporta entrada ba ita nia servisu nasional Saude nian. Tinan ida ne’e, ita rekoinese no valoriza hamutuk kna’ar ne’ebe funsionarius no ajente funsaun publika hotu hotu dezempeinha ba dezenvolvimentu ita nia rai doben Timor-leste, hanesan Ministra Saude hakarak apela ba ita hotu atu partisipa iha atividade selebrasaun no aproveita semana ida ne’e, atu kuida ita bo’ot Sira nia saude no saude husi ita bo’ot sira nia familia iha atividade ba konsulta husi mediku sira hodi prevene moras hodi trata moras ruma karik se iha.
Dalaruma ita koalia kona ba konsulta jeral ka konsulta gratuitu, ita nia lei konstituisaun dehan saude gratuitu bainhira kuandu governu ne’e sei iha kapasidade, tam-ba ne’e tuir lolos ita atu dehan konsulta ba publiku los dunik hospital sempre loke ba publiku maske ho problema oi-oin kritiku oi-oin mai-be hospital sempre nakloke. Iha oportunidade ida ne’e hakarak fo atensaun liu ba funsionariu publiku sira dalabarak ita fo atensaun ba ema ita haluha tiha ita nia an, derepenti ita rona ita nia kolega ida moras aban ita rona dehan ita nia kolega ida mate, tam-ba ita nunka fo atensaun ba ita nia an rasik. servisu ne’ebe durante ne’e halo ba ita nia komunidade, dalaruma mos ita haluha tiha ita nia an.
karik bele, ita nia saude tenki diak uluk lai depois foin ita tau matan ba ema seluk la signifika dehan atu hare deit ba ita nia an lae kuandu ita iha saude ne’ebe mak la Diak, situasaun moris ne’ebe ladiak, oin-sa mak tau matan ba ema seluk.
Tamba ida ne’e ohin liga nafatin ho moras Covid-19, ne’ebe mak bele oho ita iha tempu ne’ebe deit seim ita hatene Ministeriu Saude ho ninia ekipa ami prontu tau atensaun ba ita nia komunidade ita nia pasiente sira no ema sira ne’ebe atu mai konsulta, maibe’e sei lataka dalan ba funsionariu sira atu mai chekup (Konsulta) atu hare tok ita nia tensaun ne’e hira tam-ba dalaruma entre ita sira tur iha ne’e ita nunka hatene ita moras saida tam-ba ita rasik tauk atu ba hasai ita nia tensaun koko kolesterol, ita tauk ba koko ita nia klukosa, buat simples kikoan ne’ebe mak ita hare dehan simples bele oho ita iha tempu ne’ebe ita mos lahatene. No aproveita mos ho Covid-19 gosta teb tebes atu hamenus ita nia imunidadi bainhira ita iha situasaun ne’ebe mak fraku, virus sira ne’e aproveita atu oho ita.”
Atividade lansamentu moris Saudavel iha loron ohin 05 Julu 2021 ho objetivu atu detekta sedu funsionariu sira ne’ebe iha risku ba moras kroniku no mos komunidade tomak.
Alende ne’e iha fatin hanesan kordenador mediku checkup (Konsulta moras) Dr. Frederiku Bosku Alves do Santos afirma, “Primeiru mak atu detekta sedu se funsionariu sira iha risku ba atu hetan moras kronika sira ita persija detekta sira sedu para ikus mai ita halo intervensaun atu nune’e sira labele dezenvolve duplikasaun depois tuir mai se kuandu sira tama ona mai ne’e ita halo ona konsulta ba sira iha risku ruma ita halo tratamentu ba sira ne’e para bele hetan kontrolu ne’ebe mak diak, objetivu ikus liu hatama sira iha programa ne’ebe ke Ministeriu Saude iha sentru Saude sira hotu, entaun ho ida ne’e, funsionariu sira ne’ebe ke iha sira bele hetan oportunidade depois bele hatene sira nia status Saude ne’e oin-sa liu-liu ligasaun ho moras kronika sira ohin iha atividade ne’e ita koko tensaun koko ran midar ou koko mos sira nia todan bolu dehan indi masa kopral, ne’e hatudu ba ita katak se ema ne’e nia pezu ne’e kikoan ka normal ou tama ouvesidade katak nia isin bokur, entaun iha ouvesidade iha grau 123 ne’ebe ke ita bele kalkula se hantene kedan ema ne’ebe mai ho pezu ho bo’ot tensaun ne’ebe ke sae aumezmu tempu ho nia ran midar ne’ebe ke iha ne’e risku bo’ot aban bairu atu dezenvolve moras hanesan atakasaun fuan struk ho mos rins falha matan sai delek buat sira ne’e hotu bele iha entaun ida ne’e afeta ba produktividadi funsionariu sira nian.
Atividade ba Checkup (Konsulta moras) refere la signifika ba deit ema hirak ne’ebe Funsionariu mai-be ba ema hotu Timor oan ne’ebe mak iha interese hadia sira nia saude.
“Atividade ida ne’e ita halo hodi komemora loron nasional funsaun publika, maibe’e la signifika ba deit funsionariu sira se mak hakarak bele besik ba ita nia fasilidade Saude, ohin ita lansa iha ne’e deit mai-be’e depois de aban to iha dia 21 Julu 2021. Tamba aktividade ida ne’e sei kontinua ho loron nasional saude ninian entaun iha sentru Saude iha teritoriu laran tomak ita fo ona orientasaun sedu atu nune’e detekta se deit ne’ebe mak hakarak hatene sira nia status da Saude.
Atividade ba iha medika chekup (Konsulta moras) durante iha transkursus ohin to iha 14 de julhu ba iha loron funsaun publika nian. Ita halo iha sentru Saude sira maibe’e, ita planea atu halo iha fatin publiku balun. Populasaun balun hakarak mai asesu ita bele fornese, servisu ida ne’e ba sira halo detekta sedu, halo tratamentu ba sira ne’ebe moras kuandu detekta ona ita integra sira iha pragrama ne’ebe ke Ministeriu Saude iha, depois kontinuasaun tratamentu ne’e. Sira halo iha ita nia fasilidade saude sira.” Dehan Dr. Frederiku Bosku.
Discussion about this post