
Ministro Assuntu Parlamentar Komunikasaun Sosia l(MAPCOMS) Sr.Franscisco Martins Da Costa Pereira Jeronimo, Hato’o hela Planu Perioridade MAPCOMS Ba Jornalista Radio Rakambia, Iha nia kna’arFatin Palasio Do Governo Dili,Timor-Leste. iha Kinta-Feira (28/01/2021).Photo by: Elno
By: Sera
Iha tinan 2019 to’o 2020 Governu Timor -Leste liu husi Minesteriu Asuntu Paralamentar Comunikasaun Social ( MAPCOMS) no Secretary Estadu Comunikasaun Social (SECOMS) fo prioridade liu ba programa Naroman ba Suku dukue Media Nasional sira ho razaun Lei la autoriza Media Nasional sira hetan fundus.
Tuir planu Iha tinan ida ne’e (2021) Mapcoms sei fo prioridades hari’i Tore no instala setup books antena digitalizasaun ba uma Rihun tolu Nulu (30.000) iha munisipiu 5 mak hanesan, Munisipiu Likisa, Bobonaru, Aileu, Ermera no mos Dili.
katak Ministru MAPCOMS ,“Primeiru atu hateten deit katak tinan ida ne’e, ministeiru assuntu parlamentar komunikasaun sosial nia planu perioridade primeiru mak hari tore, tamba asuntu instutuisaun nivel atu halo koperasaun ligasaun diak entre ministeiru, hanesan representa governu ba iha Parlamentu Nasional bele atinji metas ne’ebe diak liu iha futuru liu-liu ba area komunikasaun.
Segundo, hare fila fali ba planu prioridade mak uluk iha tiha ona. MAPCOMS hare liu ba iha areas sira ne’ebe mak komunikasaun ninian hanesan, RTTL-EP no ajensia TATOLI. Hadia infrastutura atu nune’e, bele fornese informasaun ne’ebe diak nian ba ita nia povu Timor, iha teritorio tomak. Atu to’o iha metas ne’e, presija hadia liuliu iha area infrastrutura, presiza mos atu hari tore iha Timor ne’e. Atu nune’e bele fo informasaun liu husi transmisaun atu transmite informasaun los ba ita nia komunidade sira, entaun presija tore. No infrastrutura ida seluk, hanesan Tatoli no RTTL-EP nia edifisiu atu nune’e bele halo servisu diak liu.
No iha relasaun programa seluk sai prioridade dirversifikasaun informasaun ne’ebe tenke halo to’o iha baze, entaun prezensa governu iha komunidade nia le’et, liuliu programa fo naroma ba suku ne’ebe maka importante tebes, bele lori governante sira ba hamutuk ho povu hodi rona saida mak povu sira nia hakarak. Nune’e mos fo informasaun ba povu depois lori fali informsaun husi ne’eba fali.
Iha area seluk Radio komunidade ne’ebe mak ita presiza fo atensaun atu nune’e radio komunidade bele milhora sira nia servisu, entaun governu iha obrigasaun fo atensaun liuliu ba sira nia servisu atu bele fo informasaun ba komunidade.”
Alen De Ne’e MAPCOMS mos iha atividade seluk Ne’ebe presija halo iha tinan ida ne’e. Jornalista sira tenki presija informasaun diak, liuliu area lingua oficial no Digitalizasaun.
“Atividade seluk tenki presija mos atu halo iha tinan ida ne’e, mak formasaun ba jornalista sira, iha area lingua oficial. Ikus liu area ne’ebe importante maka distalizasaun, ohin loron ita tama ona era Radio digital entaun Timor – Leste mos, tenki akompanha situasaun iha komunikasaun, liliu radio televizaun Timor – Leste, iha tinan ne’e muda husi analok ba digital.
Programa Instala Setup Books ho antena sei implementa husi Ekipa Mapcoms.
sei hari’i insthal setup books ho antena digital ba uma rihun tolu nulu(30.000) iha area munisipiu Likisa, munisipiu sorin balun husi Bobonaro, Aileu, Ermera no mos Dili. No tore ne’e mak agora iha nicolau imterlao fatuahi. Iha fatin rua ne’e sei halo transmisaun bele to’o iha fatin sira ne’ebe deit iha Timor, liuliu area sira ne’ebe ha’u temi dadaun iha leten. Ida ne’e mak sai programa prinsipal, programa ne’ebe mak prioridade ba governu nian no MAPCOMS. . No ami sira ne’e mak inplementa.” Katak Ministru MAPCOMS

Diretor DNDI/MAPCOMS. Sr.Estevão Belo,hato’o Planu Prioridade Primeiru Trimestral. Ba Jornalista Radio Rakambia,Iha Fatin Palacio Do Governo Dili,Timor-Leste.Iha Loron Quarta-Feira(10/02/2021)Foto By:Elno
Diresaun Nasional Diziminasaun Informasaun (DNDI) ka MAPCOMS Sr.Estevão Belo, halo Ona Planu Propriedade Lubuk Ida Trimestral dahuluk. Husu Diresaun Nasional Atu Diziminasaun Informasaun No Halo Peskija Ba Media Nasional No Media Privadu Ne’ebe Eziste Iha Teritoriu Timor Laran Tomak, ho objetivu Atu Hare’e Progressu Servisu no Legalidade.
“Agora MAPCOMS halo ona planu prioridade lubuk ida;primeiru trimestral husu ba diresaun nasional diziminasaun informasaun, atu halo peskija ba media hotu-hotu,hanesan media nasional no media privadu,ne’ebe eziste iha teritoriu Timor laran tomak. Ho objektivu atu hare’e media nia progressu servisu no legalidade ne’e, to’o iha ne’ebe. Para ami bele hatene no bele sevisu hamutuk ho media sira iha Timor. Ba media iha Dili no mos munisipiu.”
DNDI hein orsamentu Sai Sei desloka ba Media Munisipiu Hotu Iha Timor Laran Tomak.
Sr.Estevão Belo Hatutan,“Ami hein orsamentu sai, sei desloka ba munisipiu hotu iha Timor laran tomak. Iha munisipiu sanulu resin rua inklui Raeoa, ami halo peskija ba media sira liu husi informasaun saida maka populasaun rona no populasaun hatene progrma oitavu governo constituisional. Liu husi peskija ami halo avaliasaun ba areas ne’ebe monta ona sentru formasaun ba suco sira, liu-liu ba media sira nia servisu oinsa hamutuk ho komunidade no entidade hotu-hotu. Iha area ne’ebe hanesan postu administrador munisipiu sira nian, informasaun ne’e, kanal husi RTTL.EP, TATOLI, Radio privadu ka Radio estatal ami sei halo peskija halo avaliasaun ba sira.”
Transferensia Publiku Primeiru Ba Media Privadu Ne’ebe Atu Fo Ajuda, Sei Indentifika Tenki Halo Uluk Avaliasaun.
“Ami iha transferensia publiku maibe primeiru tenki halo avaliasaun ba media privadu sira ne’ebe maka atu fo ajuda, no media ne’ebe mak ami indentifika tenki halo uluk avaliasaun ba sira, tamba osan ne’e estadu nian. Media sira lao ka la’e, nia progressu iha ka la’e, no legal ga lae.
DINDI iha orsamentu $80.000 mil orsamentu ne’ebe bo’ot, ne’e la’os ba media privadu sira deit, maibe ba media publikus, asosiasaun jornalista, media radio, televizaun, sentru informasun sucos no mos ba difisiente sira hotu. Tranferensia la’os ba media privadu deit maibe engeral. Ami sei halo avaliasaun ba media ne’ebe mak ami atu halo transferensia ba sira. No ami sei hare ba sira nia jestaun, kontabilidade, progresu ho tan sira nia finanseiru ne’e iha ka la’e. la bele fo deit fo deit, mais iha baze legal para, ami tranferensia ba ne’eba.”Katak Sr.Estevão Belo
DNDI Sidauk Bele Fo Orsanmentu kuandu Seidauk Halo Avaliasaun Ba Media Nia Servisu No Haruka Proposta Ba Iha Diresaun.
“Ami sei hare’e, ami la iha tarjeitu ida atu fo osan sekian, maibe halo lai avaliasaun haruka sira halo proposta mai iha diresaun, hafoin ekipa avaliasaun hare situasaun ne’ebe halo ba media sira. Sei hare rejultadu avaliasaun, hafoin bele alokasaun transferensia osan ba media balun presija, maibe halo ida-idak nia proposta haruka mai, ami sei estuda no bele ajuda ou labele, hare’e ba lei orsamentu. lei ne’e la autorija para atu fo suporta ba media ida fo suporta ho osan oituan de’it, maibe nia prinsipiu osan ne’e iha transferensia ba publiku.”Tenik Sr.Estevão Belo

Diretor Jornal Independent Sr.José Sarito Amaral hato,o hela sujestaun ba MAPCOMS. Ba Journalista Radio Rakambia. Iha Fatin Edifisio Hudi-Laran Dili,Timor-Leste.Loron Segunda-Feira (01/02/2021). Fotografia: Elno
Diretor Jornal Independent Sr.José Sarito Amaral, fo sujestaun ba Governu Timor – Leste, DNDI ka MAPCOMS.“ Karik bele governu fo apoiu liu husi notisia ruma ka sosa jornal, atu nune’e bele dezenvolve diak liu tan, media privadu sira, Tamba Media privadu hanesan orgaun komunikasaun sosial iha Timor-leste.
Iha tinan kotuk ho tinan ida ne’e, governu nia politika atu hametin relasaun Radio komunidade sira, oinsa dezamina informasaun ba publiku.
Sarito Amaral hateten.“Hau observa iha tinan kotuk ho tinan ida ne’e, governu nia politika oinsa atu hametin reslasaun ho Radio komunidade sira, dezamina informasaun ba publiku no dezenvolve povu nia partisipasaun iha dezenvolvimentu nasional, hau senti ida ne’e pasu pozitivu tebes. Partisipasaun povo la’os deit iha sentral maibe area rural sira mos importante, atu bele akompanha diak liu kona-ba atividades saida mak durante governu halo. Importante liu, Radio komunidade sira mos presija hetan apoiu fundus husi governu, atu nune’e bele dezenvolve rasik sira nia ekipamentus radio para bele fahe informasaun ba komunidade sira.
Sarito Amaral, haktuir. Media privadu mos pronto apoiu ka kontribui nafatin procesu dezenvolmentu, liu husi informasaun kredivel ba iha publiku.
“konstrusaun durante liu husi informasaun kredivel ba iha publiku liu husi formasaun media privadu mos apoiu ka kontribui nafatin prosesu dezenvolmentu, ba media governu sira. Hau hare tinan hirak ba kotuk ho tinan ida ne’e, media privadu mos sempre parseira diak tebes, liu husi maneira sira seluk atu bele hetan apoiu husi governo, karik ami publika nutisia ruma se lae bele sosa jornal sira hanesan meius ida oinsa atu dezenvolve diak liu tan media privadu sira.
media privadu mos fo kontribusaun maka’as ba prosesu desenvolvimentu iha nasaun ida ne’e. Governu durante ne’e kria parseiru diak tebes ba radio komunidade sira,alende ba media privado liuliu ba media kondisional sira iha ita nia rai. Hau hare parseiria diak laos ba radio komunidade sira deit, maibe ba media estadu, media privdu sira hot-hotu, iha meius mekanismu mak diferente ida ne’e sai hanesan pasu politiku liu husi koperasaun ne’e, ita bele hamutuk kontribui nafatin ba nasaun ida nee.”
Sarito Amaral hatutan, fato’or importante iha tinan kotuk tempu sekertario estadu sr.Nelio Izack, fo apoiu Media INDEPEDEN liu husi sosa jornal oinsa atu dezenvolve media privadu sira.
“Tinan kotuk iha tempu sekretariu estadu Sr.Nelio izack fo apoiu ami liu husi sosa jornal, liu husi pajina ofisiais, politika ida ne’e oinsa, atu dezenvolve media privadu sira seluk ne’ebe eziste iha rai ida ne’e. Komparasaun la iha diferente kona-ba ida ne’e, maibe governu sempre apoiu nafatin media privadu hout-hotu liu husi maneira seluk.
Mudansa politika governu sempre iha, ohin bele hetan apoiu aban bele la hetan apoiu, ohin bele apoiu ida aban bele apoiu seluk, inportante parseira iha koperasaun la’o diak nafatin, ho objetivu hanesan, oin-sa ita atu dezenvolve nasaun ba diak liu.” Katak Sarito Amaral
Discussion about this post